Drs. Y.B. Suijkerbuijk, MSc. L.P. Jansen (onderzoeksassistent), Dr. K. Nieuwenhuijsen, Prof. dr. Frederieke G. Schaafsma
Mijn naam is Yvonne Suijkerbuijk en naast mijn werk als verzekeringsarts bij het UWV werk ik als junior-onderzoeker bij het KCVG, locatie Amsterdam UMC. Mijn focus ligt op arbeidsparticipatie van volwassenen met psychische klachten zonder (vast) werk. Ik vind het belangrijk om bij te dragen aan de verbetering van de arbeidsgerichte zorg voor deze doelgroep, omdat werkhervatting voor hen complexer is dan voor mensen met een vaste baan, terwijl passende werkhervatting juist het herstel kan bevorderen.
Bijna de helft van alle ziekmeldingen wordt veroorzaakt door psychische klachten. Voor volwassenen met psychische klachten zonder (vast) werk, zoals uitzendkrachten en werklozen met een WW-uitkering (vangnetpopulatie), is werkhervatting extra uitdagend. Naast (GGZ-)behandeling en activiteiten gericht op klachtenvermindering, moeten zij tijdens het herstelproces ook nog op zoek naar een nieuwe baan, alvorens te kunnen starten met re-integratie.
Bovendien hebben deze volwassenen uit de vangnetpopulatie vaker te maken met sociale problemen en ervaren zij een slechtere gezondheid dan werknemers met een vaste baan. Als gevolg hiervan is de verzuimduur langer en de instroom in de langdurige arbeidsongeschiktheidsuitkering (WIA) hoger. Dit is zorgwekkend, omdat passende werkhervatting juist kan bijdragen aan het welzijn en herstel bij psychische klachten. Daarentegen kan werkloosheid met financiële onzekerheid een tegenovergesteld effect hebben. Het is daarom belangrijk om werkhervatting te stimuleren.
Voor deze groep volwassenen met psychische klachten hebben eerdere onderzoekers van het KCVG (Audhoe 2021, Lammerts 2017) nieuwe re-integratie interventies ontwikkeld en deze vergeleken met bestaande interventies. Helaas bleek dat de nieuwe interventies de verzuimduur onvoldoende konden verkorten. Dit kan te maken hebben met specifieke belemmeringen voor werkhervatting bij deze groep, gerelateerd aan kenmerken van de individuen, de Ziektewet-professionals of de betrokken organisaties. Een belangrijke persoonlijke factor die re-integratie kan belemmeren is de aanwezigheid van niet-helpende percepties en houdingen ten aanzien van werkhervatting. Verder toonden de onderzoeken aan dat het implementeren van volledig nieuwe interventies niet eenvoudig is voor de professionals en organisaties.
Voor dit onderzoek kiezen we daarom voor een bottom-up benadering. We combineren de inzichten uit de eerdere studies met nieuw te verzamelen behoeften vanuit de praktijk om een instrument te ontwikkelen voor het herkennen van specifieke belemmeringen voor werkhervatting. Vervolgens kan de meest passende, en bij voorkeur al bestaande re-integratie interventie worden ingezet. Hiermee hopen we dat volwassenen met psychische klachten uit de vangnetpopulatie sneller terugkeren naar passend werk.
Met verschillende kwalitatieve en kwantitatieve studies ontwikkelen en evalueren we een screeningsmethodiek voor Ziektewet-professionals (zoals verzekeringsartsen en arbeidsdeskundigen), zodat zij passende re-integratiebegeleiding in kunnen zetten voor volwassenen met psychische klachten uit de vangnetpopulatie.
Focusgroep onderzoek
Met een focusgroep-onderzoek evalueren we de houdingen en percepties over werkhervatting die Ziektewet-professionals herkennen bij volwassenen met psychische klachten uit de vangnetpopulatie. Tevens vragen we hen hoe zij deze herkennen en wat ze daarvoor nodig hebben. Aan de hand van een thematische analyse en de resultaten van eerdere interviews met de ziekgemelde werkenden zelf ontwikkelen we een screeningstool.
Vignettenstudie
De betrouwbaarheid, validiteit, inter-item consistentie, gebruiksvriendelijkheid en ervaren nut evalueren we kwantitatief in een vignettenstudie. Aan de hand van zes video’s van consulten van verzekeringsartsen met volwassenen met psychische klachten, beoordelen verschillende type Ziektewet-professionals de percepties en verwachtingen over werkhervatting met de screeningstool. Tevens vullen zij een vragenlijst in over het gebruik en de inhoud van de tool. We analyseren de data middels een generalized linear mixed model (GLMM).
Semigestructureerde interviews
De screeningstool wordt ook geëvalueerd door semigestructureerde interviews met Ziektewetprofessionals en de werkenden zelf. De deelnemers wordt gevraagd in hoeverre zij zich kunnen herkennen in de percepties en houdingen ten aanzien van werkhervatting.
Secundaire regressieanalyse van eerdere onderzoeken
We her-analyseren data van drie eerdere KCVG-onderzoeken (N = 681 deelnemers) om voorspellers voor de verzuimduur en tijd tot duurzame werkhervatting te ontdekken. Kenmerken van de geïncludeerde werkenden uit de vangnetpopulatie met psychische klachten worden middels een multivariabele Cox-regressieanalyse geanalyseerd.
Proof-of-concept studie
De screeningmethode voor het herkennen van specifieke belemmeringen wordt ontwikkeld op basis van de resultaten van bovenstaande studies. Deze methode zal bestaan uit de tool voor het identificeren van de percepties en houdingen over werkhervatting, aangevuld met een checklist van andere belangrijke mogelijke belemmerende factoren.
De screeningsmethode wordt vervolgens gekoppeld aan bestaande re-integratie-interventies (of afwachtend beleid), zodat de Ziektewet-professional de meest passende begeleiding kan inzetten. De haalbaarheid van deze nieuwe werkwijze worden getest op de Ziektewet-afdeling van het UWV in een ‘proof-of-concept’-studie. Daarbij wordt naast het effect op de verzuimduur en werkhervatting, ook het implementatieproces geëvalueerd door middel van interviews met zowel cliënten, als betrokken Ziektewet-professionals.
Voorspellende factoren voor werkhervatting en verzuimduur
Uit de her-analyse van de drie eerdere KCVG-onderzoeken (N = 681 deelnemers) blijkt dat werkloosheid bij ziekmelding (WW-vangnetsituatie), verlies van werk tijdens ziekmelding en het ervaren van ernstige psychische klachten voorspellend zijn voor een langere verzuimduur en tijd tot duurzame werkhervatting. Cliënten uit de WW-vangnetsituatie hebben zelfs 84% meer kans op een langere duur tot werkhervatting dan uitzendkrachten, met een verschil van minstens 116 dagen. Tevens blijkt een leeftijd boven de 50 jaar gerelateerd aan een langere tijd tot aan werkhervatting en hebben mannen meer kans op een langere verzuimduur. Het is dus van belang dat oudere volwassenen zonder werk die ernstige psychische klachten ervaren, adequate symptoomgerichte behandeling en re-integratiebegeleiding krijgen.
Opvallenderwijs blijken percepties en houdingen, in deze studies gemeten als return to work (RTW) self-efficacy, niet voorspellend voor de duur tot werkhervatting en de verzuimduur. Dit is tegenstrijdig met bevindingen uit andere studies, waar een hoge RTW self-efficacy geassocieerd wordt met snellere terugkeer naar werk.
Een mogelijke verklaring is dat de RTW self-efficacy vragenlijsten in de geïncludeerde studies zijn ontwikkeld voor werknemers met een vaste baan, terwijl RTW self-efficacy bij mensen zonder werk, die financieel afhankelijk zijn van een Ziektewetuitkering, mogelijk anders werkt en daarom anders gemeten zou moeten worden. Een andere verklaring kan zijn dat RTW self-efficacy alleen op baseline is gemeten, terwijl onderzoek aantoont dat juist veranderingen in RTW self-efficacy voorspellend zijn. Er is dus meer kennis nodig over het goed in kaart brengen van RTW self-efficacy bij mensen zonder (vast) werk met psychische klachten.
Voor meer informatie zie het gepubliceerde Engelstalige artikel (Suijkerbuijk 2023) en de korte Nederlandstalige samenvatting (Suijkerbuijk 2024).
De werkhervattingsmodus
De focusgroep-interviews met Ziektewet-professionals toonden verschillende percepties en houdingen ten aanzien van werkhervatting bij volwassenen met psychische klachten zonder (vast) werk. Hierbij onderscheidden ze drie verschillende type houdingen met bijbehorende percepties: de (over)actieve, passieve modus en ambivalente werkhervattingsmodus.
Een passieve werkhervattingsmodus kenmerkt zich door een afwachtende houding, negatieve percepties over het werkvermogen en angst voor toename van symptomen door werkhervatting. Hoewel deze modus meestal voorkomt in het begin van het ziekteverzuim, vanwege belemmerende symptomen en de start van de behandeling, kan deze aanhouden of later (opnieuw) ontstaan als gevolg van psychologische of contextuele factoren.
Daarentegen omvat de ambivalente werkhervattingsmodus een verlangen naar werkhervatting, maar bestaat er onzekerheid en twijfel over het werkvermogen en de wijze van terugkeer naar werk. Deze modus ontstaat vaak wanneer de symptomen beginnen te verbeteren.
Tenslotte is er de actieve werkhervattingsmodus, waarin men zich in staat acht om weer te werken en denken dat werkhervatting een positief effect zal hebben. Er wordt actief gezocht naar een nieuwe baan en meestal is iemand al verder in het herstelproces. Sommige mensen kunnen echter een niet-passende (over)actieve werkhervattingsmodus vertonen, gedreven door angst of onrealistische percepties voortkomend uit hun mentale gezondheidsproblemen.
De werkhervattingsmodus kan veranderen gedurende het herstelproces. De professionals vinden daarom dat deze werkhervattingsmodus bij ieder consult dient te worden geëvalueerd. Persoonlijk contact is daarvoor essentieel, maar een instrument kan ondersteunend zijn voor deze evaluatie. Hierover is een Engelstalig artikel gepubliceerd (Suijkerbuijk 2022). Voor een samenvatting in het Nederlands: zie het TBV-artikel (Suijkerbuijk 2023). Het is belangrijk om de werkhervattingsmodus te evalueren, zodat de meest passende re-integratiebegeleiding kan worden ingezet.
Screeningstool: RE-MODE
De screeningstool RE-MODE (REturn-to-work MODe Evaluation) is ontwikkeld op basis van de thema’s uit de focusgroep-interviews met Ziektewet-professionals (Suijkerbuijk 2022) en eerdere interviews met cliënten (Audhoe 2018). RE-MODE is een ondersteunende tool voor professionals om de houdingen en percepties over werkhervatting te herkennen bij volwassenen met psychische klachten zonder vast werk. De tool bestaat uit 20 items over houdingen en percepties en de totaalscore leidt tot een inschatting van de werkhervattingsmodus.
De betrouwbaarheid (mate van overeenstemming tussen professionals over de werkhervattingsmodus), inhoudsvaliditeit, inter-item consistentie, gebruiksvriendelijkheid en ervaren nut van RE-MODE zijn goed, maar er zijn nog wel enkele inhoudelijke verbeterpunten. Dit blijkt uit de vignettenstudie en interviewstudies Ziektewetprofessionals. De professionals zijn tevreden over het gebruik van RE-MODE in de praktijk en vinden het met name handig als overdrachtsinstrument naar de re-integratiebegeleider.
Leeftijd, opleidingsniveau, type functie en werkervaring van de professional blijken van invloed op de mate van overeenstemming over de werkhervattingsmodus en het advies ten aanzien van re-integratie.
Cliënten zijn eveneens positief over RE-MODE, blijkt uit interviews. Zij gaven daarbij aan zich te herkennen in de kenmerken van de drie werkhervattingsmodi tijdens de verschillende fases van hun herstelproces. Kennis over de werkhervattingsmodus kan helpen ter voorbereiding op het gesprek met de professional. Ook denken zij de tool zelf te kunnen invullen, als ze voldoende gestabiliseerd zijn. Persoonlijk contact met een professional blijft volgens cliënten echter wel noodzakelijk om de modus te checken en het re-integratieplan op te stellen. Verbetering van de terminologie in enkele items en de namen van de type werkhervattingsmodi. Met name de term ‘passieve’ werkhervattingsmodus heeft een negatief oordelende associatie.
Bovenstaande resultaten worden verwerkt in een kwantitatief en een kwalitatief wetenschappelijke artikel en worden naar verwachting eind 2024 ingediend voor publicatie. Aan de hand van de inzichten uit deze studies wordt momenteel REMODE 2.0 ontwikkeld. Hierbij wordt ook de terminologie herzien.
De nieuwe werkwijze: screeningsmethode + re-integratieaanbod
De praktijkevaluatie van de nieuwe screeningsmethode gekoppeld aan bestaande re-integratie-interventies volgt in 2025. Wel hebben er al diverse ontmoetingen plaatsgevonden met zorg -en dienstverleningsinstanties, professionals en onderzoekers uit het werkveld om een overzicht te krijgen van de huidige re-integratie-interventies voor volwassenen met psychische klachten zonder vaste baan.
Nieuwe resultaten en publicaties worden op de KCVG-website weergegeven.
Publicaties van dit project:
Suijkerbuijk YB. Type vangnet-situatie sterkste voorspeller. TBV–Tijdschrift voor Bedrijfs-en Verzekeringsgeneeskunde 2024:32(4); 47-48.
https://www.tbv-online.nl/magazine-artikelen/type-vangnet-situatie-sterkste-voorspeller/
Suijkerbuijk YB. Type vangnetsituatie sterkste voorspeller verzuimduur bij psychische problemen. UWV 2024.
Suijkerbuijk YB, Schaafsma FS, Jansen LP, Audhoe SS, Lammerts L, Anema JR, Nieuwenhuijsen K. Predictors of time until return to work and duration of sickness absence in sick-listed precarious workers with common mental disorders: a secondary data-analysis of two trials and one cohort study. International Journal of Mental Health Systems 2023: 17(1);48.
https://doi.org/10.1186/s13033-023-00613-7
Suijkerbuijk YB, Nieuwenhuijsen K. Identification of the return-to-work mode in unemployed workers with psychological problems: a focus group study among occupational health professionals.WORK: A Journal of Prevention, Assessment & Rehabilitation 2023: 74(3); 891-906.
https://doi.org/10.3233/WOR-210434
Suijkerbuijk YB, Nieuwenhuijsen K. Vangnetters met psychische klachten. TBV-Tijdschrift voor Bedrijfs- en Verzekeringsgeneeskunde 2023: 31(1);25-26.
https://www.tbv-online.nl/magazine-artikelen/vangnetters-met-psychische-klachten/
Suijkerbuijk YB, Nieuwenhuijsen K, Schaafsma FG, Jansen LP. Predictors for time until return to work and duration of sickness absence in unemployed workers with psychological problems; a secondary data-analysis of two trials and one cohort study. Safety and Health at Work 2022: 13; S274.https://doi.org/10.1016/j.shaw.2021.12.1608
Suijkerbuijk YB. "Fingerspitzengefühl" voor het herkennen van de werkhervattingsmodus. UWV 2022. "Fingerspitzengefühl" voor het herkennen van de werkhervattingsmodus. Bron: UWV Sociaal Medische Zaken, 18 juli 2022
Publicaties gerelateerd aan dit project:
Suijkerbuijk YB, Hoving JH, Schaafsma FG. Interventions for obtaining and maintaining employment in adults with severe mental illness. Tijdschrift voor Bedrijfs-en Verzekeringsgeneeskunde 2018: 26(7), 365-367.
https://doi.org/10.1007/s12498-018-0232-7
Suijkerbuijk YB, Schaafsma FG, van Mechelen JC, Ojajärvi A, Corbière M, Anema JR. Interventions for obtaining and maintaining employment in adults with severe mental illness, a network meta-analysis. Cochrane Database of Systematic Reviews, 2017.
https://doi.org/10.1002/14651858.CD011867.pub2
Email: y.b.suijkerbuijk@amsterdamumc.nl
Up date datum: 24-10-2024
